Cua – Ghẹ
MỤC LỤC
Mâm cúng tất niên là linh hồn của nghi lễ chiều 30 Tết, là nơi con cháu thể hiện lòng thành kính dâng lên tổ tiên và sum vầy bên nhau. Bài viết này sẽ là cẩm nang chi tiết nhất, giúp bạn chuẩn bị một mâm cúng tươm tất, đủ đầy theo đúng phong vị 3 miền Bắc – Trung – Nam.
Ý nghĩa của mâm cúng tất niên trong văn hóa Việt
Trước khi tìm hiểu mâm cúng tất niên gồm những gì, chúng ta cần hiểu rõ ý nghĩa sâu sắc của nghi lễ này.
Lòng thành kính dâng lên tổ tiên
Mâm cúng tất niên là biểu hiện rõ nét nhất của đạo lý “Uống nước nhớ nguồn”. Đây là mâm cơm thịnh soạn nhất trong năm mà con cháu dâng lên để mời ông bà tổ tiên, các vị thần linh đã phù hộ cho gia đình trong suốt một năm qua về thụ hưởng, chung vui và chuẩn bị đón Tết cùng con cháu.
Bữa cơm sum họp cuối cùng của năm
Sau khi hoàn thành lễ cúng, tất cả các thành viên trong gia đình sẽ cùng nhau quây quần bên chính mâm cơm tất niên đó để thụ lộc. Đây không chỉ là một bữa ăn mà còn là khoảnh khắc thiêng liêng của sự sum họp, đoàn viên, là dịp để mọi người chia sẻ và gắn kết tình cảm sau một năm dài.
Mâm cúng tất niên gồm những gì? Các lễ vật cơ bản
Một mâm cúng tất niên cuối năm đầy đủ thường bao gồm các lễ vật sau:
- Mâm cúng mặn: Đây là phần quan trọng nhất, hay còn gọi là mâm cơm cúng tất niên, bao gồm các món ăn đặc trưng ngày Tết.
- Mâm ngũ quả: Tùy vùng miền mà có các loại quả khác nhau, nhưng đều mang ý nghĩa cầu mong sự sung túc, may mắn.
- Hương hoa: Gồm nhang (hương), đèn (nến), và hoa tươi (thường là hoa cúc, hoa lay ơn).
- Vàng mã: Quần áo, giấy tiền vàng mã để hóa cho các cụ.
- Các lễ vật khác: Trầu cau, rượu, trà, nước lọc.
Đặc trưng mâm cúng tất niên 3 miền Bắc – Trung – Nam
Văn hóa ẩm thực đa dạng của Việt Nam được thể hiện rất rõ nét qua mâm cúng tất niên của mỗi vùng miền.
Mâm cúng tất niên miền Bắc cầu kỳ, trang trọng
Mâm cúng tất niên miền Bắc thường rất bài bản, thể hiện sự đủ đầy, sung túc với các món ăn kinh điển:
- Gà luộc: Phải là gà trống ngậm hoa hồng, được luộc khéo để da vàng óng.
- Bánh chưng: Món ăn không thể thiếu trong ngày Tết miền Bắc.
- Giò lụa/Giò xào: Hai loại giò đặc trưng.
- Nem rán (Chả giò): Vỏ giòn rụm, nhân đầy đặn.
- Canh măng miến: Nấu với lòng gà hoặc xương heo.
- Nộm và xôi gấc: Nộm tai heo hoặc nộm su hào cà rốt, và xôi gấc màu đỏ may mắn.
Mâm cúng tất niên miền Trung đậm đà, tinh tế
Mâm cúng tất niên miền Trung chịu ảnh hưởng của văn hóa cung đình xưa nên các món ăn tuy không quá nhiều nhưng được chế biến tinh tế và đậm vị.
- Bánh tét: Tương tự bánh chưng nhưng được gói hình trụ.
- Nem lụi, giò bò: Hai đặc sản nổi tiếng của miền Trung.
- Gà bóp rau răm: Gà luộc xé phay trộn với rau răm và hành tây.
- Ram cuốn, các món mặn: Thường có thêm các món như thịt heo ngâm mắm, tôm rim…
Mâm cúng tất niên miền Nam phong phú, dân dã
Mâm cúng tất niên miền Nam thể hiện sự trù phú và tính cách hào sảng của người dân nơi đây.
- Thịt kho hột vịt: Món ăn đặc trưng nhất, thịt được kho với nước dừa cho mềm rục, có màu cánh gián đẹp mắt.
- Canh khổ qua nhồi thịt: Với ý nghĩa cầu mong cho “cái khổ” của năm cũ qua đi.
- Gỏi tôm thịt: Gỏi ngó sen hoặc gỏi củ hủ dừa tôm thịt.
- Chả giò và củ kiệu: Chả giò giòn rụm và đĩa củ kiệu tôm khô ăn kèm bánh tét.
Để tìm hiểu sâu hơn về văn hóa ẩm thực các vùng miền, bạn có thể tham khảo các thông tin trên Cổng thông tin của Tổng cục Du lịch Việt Nam.
Hướng dẫn bày biện mâm cúng tất niên đúng cách
Việc bày biện mâm cúng tất niên cũng cần sự trang trọng để thể hiện lòng thành kính.
Trên bàn thờ gia tiên
- Vị trí trung tâm: Thường là con gà cúng quay đầu vào trong bát hương với tư thế “con gà biết kêu, biết gáy, đang chầu”.
- Xung quanh: Bánh chưng (bánh tét), giò chả, xôi gấc được đặt ở các vị trí trang trọng. Các món xào, rán, canh được bày biện gọn gàng, cân đối.
- Phía trước: Mâm ngũ quả thường được đặt ở phía trước bát hương. Hoa tươi cắm ở hai bên. Các lễ vật khác như trầu cau, rượu, trà được đặt ngay ngắn.
Mâm cúng ngoài trời (nếu có)
Một số gia đình có thêm mâm cúng ngoài trời cho các vị thần linh. Mâm cúng này thường đơn giản hơn, có thể gồm gà luộc hoặc khoanh giò, xôi, rượu, trà, hoa quả và vàng mã.
Đọc văn khấn cúng tất niên sau khi chuẩn bị xong
Sau khi đã chuẩn bị xong mâm cúng, gia chủ sẽ thắp hương và đọc văn khấn cúng tất niên. Đây là lời mời ông bà tổ tiên, các vị thần linh về ăn Tết cùng gia đình, đồng thời là lời tạ ơn và cầu mong cho một năm mới an lành.Việc đọc văn khấn một cách trang trọng, thành tâm là một phần không thể thiếu của nghi lễ cúng tất niên cuối năm.
Câu hỏi thường gặp (FAQs)
Mâm cúng tất niên có nhất thiết phải có gà trống không?
Theo truyền thống miền Bắc, gà cúng thường là gà trống hoa mơ để dâng lên tổ tiên, thể hiện sự tinh khiết và trang trọng. Tuy nhiên, ở các vùng miền khác hoặc trong các gia đình hiện đại, việc này không quá bắt buộc. Quan trọng nhất vẫn là tấm lòng thành của con cháu.
Có thể cúng chay được không?
Hoàn toàn có thể. Nhiều gia đình theo đạo Phật hoặc có thói quen ăn chay vẫn chuẩn bị một mâm cơm cúng tất niên chay rất thịnh soạn và đẹp mắt. Mâm cúng chay vẫn thể hiện đầy đủ lòng thành kính và sự trang trọng của gia chủ.
Tất niên là gì và nên cúng vào ngày nào?
Tất niên là gì? Đó là nghi lễ kết thúc một năm cũ. Theo truyền thống, lễ cúng tất niên được tổ chức vào chiều hoặc tối ngày 30 Tết (hoặc 29 Tết nếu là năm thiếu), ngay trước bữa cơm sum họp cuối cùng của năm.
Kết luận
Một mâm cúng tất niên đủ đầy, tươm tất không chỉ để dâng lên tổ tiên mà còn là biểu hiện của một năm lao động no ấm, là sự gắn kết của các thành viên trong gia đình. Dù ở vùng miền nào, mâm cúng cũng là biểu hiện đẹp đẽ của văn hóa “Uống nước nhớ nguồn”.Chúc các gia đình có một lễ cúng trang trọng và một bữa mâm cơm tất niên thật ấm cúng, trọn vẹn yêu thương
