Tất niên là gì? Những nét đặc trưng khi ăn tất niên 3 miền ở Việt Nam

Cứ mỗi độ Tết đến Xuân về, câu hỏi “tất niên là gì?” lại được nhắc đến trong không khí rộn ràng. Đây không chỉ là một bữa ăn, mà là một nét đẹp văn hóa giàu ý nghĩa của người Việt, là khoảnh khắc thiêng liêng để khép lại một năm cũ. Bài viết này sẽ giải thích cặn kẽ về ý nghĩa và các nghi thức liên quan.

Tất niên là gì?

Để hiểu rõ tất niên là gì hay tất niên nghĩa là gì, chúng ta có thể phân tích qua cả nghĩa Hán Việt và ý nghĩa trong văn hóa.

Chiết tự theo Hán Việt

Theo từ điển Hán Việt, từ “Tất niên” được ghép bởi:

• Tất (畢): có nghĩa là xong, là hết, là hoàn thành.
• Niên (年): có nghĩa là năm.

Như vậy, tất niên có nghĩa là gì? Đó chính là “kết thúc một năm”. Đây là nghi lễ đánh dấu thời điểm một năm cũ sắp qua đi để chuẩn bị bước sang một năm mới.

Tất niên trong văn hóa Việt Nam

Trong văn hóa Việt Nam, Tất niên là một trong những nghi thức quan trọng nhất của dịp Tết Nguyên Đán. Bữa cơm tất niên không chỉ là một bữa ăn cuối năm mà bao gồm hai phần chính:

• Lễ cúng Tất niên: Là nghi lễ trang trọng để con cháu dâng mâm cơm cúng lên ông bà tổ tiên.
• Tiệc Tất niên: Là bữa cơm sum họp của tất cả các thành viên trong gia đình, bạn bè hoặc đồng nghiệp.

Ý nghĩa sâu sắc của bữa cơm Tất niên

Bữa cơm tất niên chứa đựng nhiều giá trị nhân văn tốt đẹp của dân tộc Việt Nam.

Ý nghĩa sum họp và đoàn viên gia đình

Đây là ý nghĩa quan trọng và thiêng liêng nhất. Bữa cơm tất niên là dịp để những người con, người cháu đi làm ăn xa có thể trở về quây quần bên gia đình. Mọi người cùng nhau ăn bữa cơm ấm cúng, chia sẻ những câu chuyện vui buồn của một năm đã qua, gắn kết tình cảm gia đình.

Ý nghĩa tổng kết và tri ân

Đối với gia đình

Đây là lúc các thành viên nhìn lại một năm lao động, học tập. Lễ cúng tất niên là lời tạ ơn trời đất, thần linh và ông bà tổ tiên đã phù hộ cho gia đình một năm bình an, cũng như cầu mong một năm mới tốt đẹp hơn.

Đối với công ty, doanh nghiệp

Tiệc tất niên (Year End Party) là một hoạt động không thể thiếu. Đây là dịp để ban lãnh đạo tổng kết hoạt động kinh doanh, và quan trọng hơn cả là để tri ân những đóng góp của toàn thể nhân viên trong suốt một năm.

Ý nghĩa tiễn năm cũ, đón năm mới

Bữa cơm tất niên như một cột mốc, giúp mọi người gác lại những điều không vui, không may mắn của năm cũ. Mọi người cùng nhau trò chuyện vui vẻ, hướng đến một năm mới với nhiều hy vọng, may mắn và thành công hơn.

Tất niên ngày bao nhiêu là đúng nhất?

Tất niên ngày bao nhiêu là câu hỏi nhiều người quan tâm, đặc biệt là các gia đình trẻ.

Theo truyền thống

Theo phong tục cổ truyền của người Việt, lễ cúng Tất niên thường được tổ chức vào buổi chiều hoặc tối ngày cuối cùng của năm Âm lịch, tức là ngày 30 tháng Chạp (hoặc ngày 29 tháng Chạp đối với năm thiếu).Đây là thời điểm mà mọi công việc của năm cũ đã hoàn tất, mọi người chuẩn bị tâm thế sạch sẽ, thanh tịnh để bước sang năm mới.

Theo xu hướng hiện đại

Ngày nay, để phù hợp với nhịp sống hiện đại, các bữa tiệc tất niên của công ty, hội bạn bè có thể được tổ chức linh hoạt hơn. Thời gian phổ biến thường là vào một ngày cuối tuần trong khoảng từ sau Tết ông Công ông Táo (23 tháng Chạp) cho đến trước ngày 30 Tết.

Hướng dẫn chuẩn bị mâm cúng Tất niên đầy đủ

Cúng tất niên là một nghi lễ quan trọng, vì vậy mâm cúng cần được chuẩn bị chu đáo để thể hiện lòng thành kính.

Mâm cúng mặn truyền thống 3 miền

Mâm cúng Tất niên thường là những món ăn ngon và đặc trưng nhất của ngày Tết, có sự khác biệt giữa các vùng miền.

Mâm cúng miền Bắc

• Món chính: Gà luộc lá chanh, bánh chưng, giò lụa/giò xào.
• Món xào/rán: Nem rán, nộm tai heo.
• Món canh: Canh măng miến nấu lòng gà hoặc xương heo.
• Khác: Xôi gấc, dưa hành.

Mâm cúng miền Trung

• Món chính: Bánh tét, nem lụi, giò bò.
• Món cuốn/gỏi: Ram cuốn, gà bóp rau răm.
• Món canh: Canh măng, miến.

Mâm cúng miền Nam

• Món chính: Thịt kho hột vịt nước dừa, bánh tét.
• Món canh: Canh khổ qua nhồi thịt (với ý nghĩa xua đi “khổ” của năm cũ).
• Món xào/gỏi: Chả giò, gỏi tôm thịt, củ kiệu.

Các lễ vật khác trên bàn thờ

Ngoài mâm cơm mặn, trên bàn thờ gia tiên cần có:

• Mâm ngũ quả.
• Hương hoa (hoa cúc, hoa lay ơn…).
• Vàng mã, quần áo cúng.
• Trầu cau.
• Rượu, trà, nước lọc.

Văn khấn cúng Tất niên trang trọng và chuẩn nhất

Sau khi đã chuẩn bị xong mâm cúng, gia chủ sẽ thắp hương và đọc văn khấn cúng tất niên. Đây là lời mời ông bà tổ tiên, các vị thần linh về ăn Tết cùng gia đình và cũng là lời tạ ơn, cầu mong cho một năm mới an lành.Bạn có thể tham khảo mẫu Văn khấn cổ truyền Việt Nam để có bài văn khấn đầy đủ và trang trọng nhất.

Câu hỏi thường gặp (FAQ)

Kết luận

Qua bài viết, hy vọng bạn đã có câu trả lời trọn vẹn cho câu hỏi “tất niên là gì?” và hiểu rõ tất niên có nghĩa là gì. Đây không chỉ là một nghi lễ kết thúc năm cũ, mà còn là một nét đẹp văn hóa giàu ý nghĩa nhân văn, là dịp sum họp quý giá để gắn kết tình cảm gia đình.Hãy trân trọng những khoảnh khắc đầm ấm bên gia đình trong bữa cơm Tất niên cuối năm nhé